Een reflectie over kunst, design en esthetiek

De hedendaagse kunst is niet meer ambachtelijk, maar ligt dicht bij objecten die we vinden in het dagelijks leven, laten we bijvoorbeeld denken aan Urinoir van Marcel Duchamp.

Het verschil tussen design en kunst is moeilijk te onderscheiden. De conceptuele kunst is belangrijk geworden; de idee van de kunstenaar primeert op het esthetische, wat ondergeschikt is aan het inhoudelijke. Overigens, veel kunst wordt niet meer door de kunstenaar zelf gemaakt, maar een groep mensen plaatst het voorwerp in een museum met duidelijke instructies van de kunstenaar. Vandaag draait het hem dus vooral om het idee of concept, dat zelf tot kunst wordt verheven. Aangezien een idee immaterieel is, is een daadwerkelijke uitvoering niet meer noodzakelijk.
Veel mensen vinden hedendaagse kunst geen kunst meer, omdat het maken van kunst niet meer met een vaardigheid te maken heeft. Men kan zich niet inleven in feit dat het idee het haalt op de vaardigheid en daarom treedt er minder waardering op.
Maar de gewone man ziet het verhaal, de betekenis niet achter deze gewone dagdagelijkse dingen, die eigenlijk een meerwaarde betekenen voor het object. Om nog eens terug te komen op onze Urinoir, kunnen we stellen dat dit banale voorwerp is wat het is, maar door het in een andere omgeving te plaatsen, krijgt het een andere betekenis en functie. De kunstenaar kan hiermee de kijker choqueren, maar als we kijken naar Marcel Duchamp in zijn totaliteit, dan moeten we bekennen dat we hier met een heel bekwame kunstenaar te maken hebben.
Het is net dat laatste punt dat ikzelf heel belangrijk vind om te bepalen of iets kunst is. Als ik bijvoorbeeld een bananenschil in een museum zou legggen, is dat geen kunst, omdat ik niet heb bewezen dat ik een bekwame kunstenaar ben die over zeer veel goede creatieve ideeën in combinatie met een hoogstaande technische vakkundigheid beschik. Moesten Hans Vandekerckhove of Luc Tuymans dat doen, is dat dan plots wel kunst? Die vraag boeit mij enorm, omdat het kunstwerk op die manier tot kunst wordt gekatapulteerd door een rechtstreekse link met de kunstenaar. Kunstverzamelaars geven die terugkoppeling tussen kunstenaar en object impliciet toe, en zijn bereid tot het doneren van grove bedragen voor een op zich goedkoop voorwerp dat iedereen in huis kan halen. Dat vind ik persoonlijk bijzonder absurd, want aan kunst moet je plezier kunnen beleven telkens als je er naar kijkt of ermee in aanraking komt. Ik kan me moeilijk voorstellen dat je aan een bananenschil voldoende esthetisch genot kan beleven, zelfs al behoort die specifieke bananenschil tot de kunstcollectie van Picasso. In ieder geval lijkt het mij niet ondenkbaar dat kunstrecensenten die bananenschil wel een hoge waarde zouden toekennen.